Шилпиқ қалъа

  • 23 Апрель, 2015
  •   0
  • 0
  • 28311

Иншоот тархи ҳақла шаклида бўлиб, Нукусдан жанубга (Хива, Самарқанд, Тошкент томон) 43 км. масофада автомобил йўлида, 35-40 метр баландликдаги конуссимон тепаликда жойлашган.

Мазкур қадимги Зардуштийлик ёдгорлиги - Даҳмий Чилпиқ (Шилпиқ, Чилпиқ-қалъа) ёши 2200 йилдан ортиқ. Чилпиқ - бу 15 метр баландликдаги 65 метр диаметрга эга томсиз думалоқ минора бўлиб, Нукусдан 43 км масофадаги табиий ясси тепаликнинг чўққисида жойлашган. Қолдиқлари минора ичида ёввойи қушларга ем учун қолдирилган. Кейинроқ, суяк қолдиқлари лой тахтачалар – оссуарияларга тўпланиб, ерга кўмилган. Ушбу дафн этиш усули зардуштийлик фалсафаси билан боғлиқ бўлиб, жасад қолдиқлари билан ерни зарарлантиришни таҳқирлайди.

Дастлаб, минора тепадан пастга тушган 20 метрли нарвон билан бошланган эди. Миноранинг асос қисмидан дарё томон йўлак тушган. Минора ва унинг атрофида лой тахтачалар ва тош оссуарилар топилган бўлиб, уларнинг айримлари бугун Нукус ва Тошкентдаги музейларда сақланиб келинмоқда. II-IV асрларда зардуштлар даҳмаси сифатида қад ростлаган бўлса, IX-XI асрларда маҳаллий аҳоли ундан хабар минораси сифатида фойдаланган.

Чильпык, Каракалпакстан
Чильпык, Каракалпакстан
Чильпык, Каракалпакстан

Бу ерларга арабларнинг келиши (VII аср) биланоқ, минора қайта қурилган, сўнгра, IX-X асрларда Қадимий Хоразмнинг гуллаган вақтларида яна таъмирланган. Бир қатор тадқиқотчи олимларнинг фикрича, хоразмликлар Чилпиқдан Хоразмшоҳлар давлатининг бошқа қалъалари билан бир қаторда хабар етказиш ва мудофаа минораси сифатида фойдаланишган. Чилпиқ Қорақалпоғистоннинг ёрқин ёдгорликларидан бири ҳисобланиб, ҳатто республика гербида ҳам унинг тасвири акс эттирилган.

Чилпиққа эрта тонгда, қуёш пиширгунга қадар ташриф буюрган маъқул. Қалъадан атроф-муҳитнинг ажойиб кўриниши намоён бўлади: тошқин Амударё қуёшда порлаб оқади, ям-яшил боғлар ва далалар майинлик билан зангори қуёшга қуриган сомон ранг буталар билан туташади. Чилпиқда тумандаги энг баланд тушов ўрнатилган бўлиб, бутунлай матолардан кесилган тасмалар билан қопланган: маҳаллий аҳоли уларни бахт ва омад тилаб боғлаганлар.


Манба: http://www.advantour.com/rus/uzbekistan/karakalpakstan/chilpyk.htm