Muqaddas «Chashma» bulog’i minglab musulmonlar va chet el sayyohlari ziyorat qiladigan muqaddas joydir. «Chashma» so’zi tojikchadan tarjima qilinganda «muqaddas buloq» degan ma’noni anglatadi.

Ushbu tarixiy kompleks «Chilustun» jome masjidi, buloq(Chashma), Panjob (Beshpanja) qudug’i, «Panjvaqta» masjidi (Katta Gumbaz), Shayx Abul Husan Nuriy maqbarasi va Nur qal’asini o’z ichiga qamrab olgan.

Muqaddas «Chashma» bulog’i minglab musulmonlar va chet el sayyohlari ziyorat qiladigan muqaddas joydir. «Chashma» so’zi tojikchadan tarjima qilinganda «muqaddas buloq» degan ma’noni anglatadi.

Ushbu tarixiy kompleks «Chilustun» jome masjidi, buloq(Chashma), Panjob (Beshpanja) qudug’i, «Panjvaqta» masjidi (Katta Gumbaz), Shayx Abul Husan Nuriy maqbarasi va Nur qal’asini o’z ichiga qamrab olgan.

Nuratoliklarning aytishlaricha, 40ming yil avval xuddi shu joyga osmondan meteorit tushgan ekan va u yuz kun davomida o’zidan nur taratib turgan ekan. Meteoritning tushishi natijasida krater hosil bo’lgan va shifobaxsh xususiyatga ega muqaddas buloq paydo bo’lgan. Nurato shahrining nomlanishi aynan ana shu hodisa bilan bog’liq degan fikrlar mavjud. Shu yerning tub aholisi ushbu hodisaga ilohiy kuch deya qarab, «Olloh bizga nur ato etdi!» deb o’ylashgan. Bu yerning paydo bo’lishb tarixi qadim zamonlarga bori taqaladi. Muqaddas buloq yonida «Nur» qal’asi qoldiqlari saqlanib qolgan.

IX asrda «Chashma» hududida «Chilustun» masjidi qurilgan va u Amir Temur hukmronlik qilgan davrda ya’ni XVI asrdaqayta qurilgan. Masjid muqaddas buloq yonida qurilgan. Unda silindrsimon derazalardan iborat gumbaz shaklidagi quyosh soati mavjud. U masjidning qoq o’rtasida joylashgan. Bundan tashqari masjid qurilishida yog’och o’ymakorligi san’atidan va boshqa O’rta Osiyo milliy bezak namunalaridan mohirlik bilan foydalanilgan.

«Chilustun» masjidi yonida «Panjvaqta» masjidi joylashgan. Bu masjid 1570-1582- yillarda qurilgan. Ma’lumki, masjid qurilishi Buhoro amiri Abdullaxon II buyrug’i bilan boshlangan. Bugungi kunda masjid binosi ikki yoqlama ayvonli katta gumbazdan tashkil topgan. Barcha ustunlar tut va qayrag’och daraxtidan qilingan, asosi esa marmar toshdan iborat. Gumbazning ichki qismi qadama naqsh san’atining ajoyib va betakror namunalari bilan bezatilgan. Ammo ulardan faqat geometrik shakldagilari saqlanib qolgan.

Shayx Abul Husan islom dini targ’ibotchisi bo’lgan. U soddaligi, kamtarligi va Qur’oni Karimni chuqur o’rganganligi bilan xalqning hurmatiga sazovor bo’lgan. Aynan shuning uchun vafotidan keyin muqaddas Chashma yonida dafn etilgan.
Endi esa asosiy diqqatga sazovor joyga fikrimizni qaratamiz. Bu joy albatta muqaddas Chashma bulog’idir.

«Chashma» oddiygina buloq emas, uning doimiy temperaturasi 19.5°C ni tashkil qiladi. Bundan tashqari buloqning suvi foydali minerallar va tuzlar bilan to’yinganligi odamni hayratga soladi. Mikrobiologlarning aytishicha, bu muqaddas suv o’zida 15 xil foydali mikroelementlarni mujassamlashtirgan. Ushbu mikroelementlar insonni tinchlantirish va uning tanasiga ijobiy ta’sir qilish xuxusiyatiga ega ekan.

Qizig’i shundaki, muqaddas buloq suvida tog’ daryolari va irmoqlarida uchraydigan Qorabaliqlar suzib yuradi. Buloqdan qorabaliqlar bilan g’ij-g’ij to’lgan suv kanal orqali oqib o’tadi. Aholi orasida ushbu baliqlar oddiy baliq emas, balki ilohiy baliqlar bo’lib, ularni yeyish mumkin emas degan afsona mavjud. Agar kimdir bu baliqlarni o’ldirsa yoki ovlab yeyishga jur’at qilsa u albatta tuzalmas kasallikka duchor bo’lib, vafot etarkan yoki uning butun badanini oq dog’lar qoplarkan.

Buloq yonida «Panjob» yoki «Besh Panja» qudug’i joylashgan. Quduqqa suv beshta ariq orqali yer osti daryolaridan kelib tuwadi va bu suv quduqdan «Chashma» ga oqib o’tadi. Quduq chuqurligi 7.5 m ni tashkil qiladi. Agar diqqat bilan e’tibor qiladigan bo’lsak, quduq ulkan qo’l panjasi shaklidaligini ko’ra olamiz.

Nuratoliklarning aytishlaricha, 40ming yil avval xuddi shu joyga osmondan meteorit tushgan ekan va u yuz kun davomida o’zidan nur taratib turgan ekan. Meteoritning tushishi natijasida krater hosil bo’lgan va shifobaxsh xususiyatga ega muqaddas buloq paydo bo’lgan. Nurato shahrining nomlanishi aynan ana shu hodisa bilan bog’liq degan fikrlar mavjud. Shu yerning tub aholisi ushbu hodisaga ilohiy kuch deya qarab, «Olloh bizga nur ato etdi!» deb o’ylashgan. Bu yerning paydo bo’lishb tarixi qadim zamonlarga bori taqaladi. Muqaddas buloq yonida «Nur» qal’asi qoldiqlari saqlanib qolgan.

IX asrda «Chashma» hududida «Chilustun» masjidi qurilgan va u Amir Temur hukmronlik qilgan davrda ya’ni XVI asrdaqayta qurilgan. Masjid muqaddas buloq yonida qurilgan. Unda silindrsimon derazalardan iborat gumbaz shaklidagi quyosh soati mavjud. U masjidning qoq o’rtasida joylashgan. Bundan tashqari masjid qurilishida yog’och o’ymakorligi san’atidan va boshqa O’rta Osiyo milliy bezak namunalaridan mohirlik bilan foydalanilgan.

«Chilustun» masjidi yonida «Panjvaqta» masjidi joylashgan. Bu masjid 1570-1582- yillarda qurilgan. Ma’lumki, masjid qurilishi Buhoro amiri Abdullaxon II buyrug’i bilan boshlangan. Bugungi kunda masjid binosi ikki yoqlama ayvonli katta gumbazdan tashkil topgan. Barcha ustunlar tut va qayrag’och daraxtidan qilingan, asosi esa marmar toshdan iborat. Gumbazning ichki qismi qadama naqsh san’atining ajoyib va betakror namunalari bilan bezatilgan. Ammo ulardan faqat geometrik shakldagilari saqlanib qolgan.

Shayx Abul Husan islom dini targ’ibotchisi bo’lgan. U soddaligi, kamtarligi va Qur’oni Karimni chuqur o’rganganligi bilan xalqning hurmatiga sazovor bo’lgan. Aynan shuning uchun vafotidan keyin muqaddas Chashma yonida dafn etilgan.
Endi esa asosiy diqqatga sazovor joyga fikrimizni qaratamiz. Bu joy albatta muqaddas Chashma bulog’idir.

«Chashma» oddiygina buloq emas, uning doimiy temperaturasi 19.5°C ni tashkil qiladi. Bundan tashqari buloqning suvi foydali minerallar va tuzlar bilan to’yinganligi odamni hayratga soladi. Mikrobiologlarning aytishicha, bu muqaddas suv o’zida 15 xil foydali mikroelementlarni mujassamlashtirgan. Ushbu mikroelementlar insonni tinchlantirish va uning tanasiga ijobiy ta’sir qilish xuxusiyatiga ega ekan.

Qizig’i shundaki, muqaddas buloq suvida tog’ daryolari va irmoqlarida uchraydigan Qorabaliqlar suzib yuradi. Buloqdan qorabaliqlar bilan g’ij-g’ij to’lgan suv kanal orqali oqib o’tadi. Aholi orasida ushbu baliqlar oddiy baliq emas, balki ilohiy baliqlar bo’lib, ularni yeyish mumkin emas degan afsona mavjud. Agar kimdir bu baliqlarni o’ldirsa yoki ovlab yeyishga jur’at qilsa u albatta tuzalmas kasallikka duchor bo’lib, vafot etarkan yoki uning butun badanini oq dog’lar qoplarkan.

Buloq yonida «Panjob» yoki «Besh Panja» qudug’i joylashgan. Quduqqa suv beshta ariq orqali yer osti daryolaridan kelib tuwadi va bu suv quduqdan «Chashma» ga oqib o’tadi. Quduq chuqurligi 7.5 m ni tashkil qiladi. Agar diqqat bilan e’tibor qiladigan bo’lsak, quduq ulkan qo’l panjasi shaklidaligini ko’ra olamiz.